Hoogtepunten uit podcast #17: Demonstreren

Docent Jet Valk (61) stond tijdens de jaren ‘70 en ‘80 strijdbaar vooraan tijdens de demonstraties voor een gelijkwaardige samenleving. Jet vertelt waarom demonstreren voor haar belangrijk is, over de spontane acties en feesten die werden georganiseerd en wat er door de actiegroepen uit die tijd voor ons is veranderd.

Jet stelt zich even voor: al op jonge leeftijd weet ze dat ze op vrouwen valt, ze werkt in het onderwijs als techniekdocent en ze zet zich in voor de lokale politiek in Rotterdam. “Vanaf 1980 zit ik in Rotterdam. Ik ben opgegroeid in Brabant, geboren in Deventer. Op mijn zeventiende ben ik gaan zwerven door Nederland met de vraag: ‘waar wil ik leven’? En dat is Rotterdam geworden.”

Van jongs af aan activist

Jet omschrijft hoe actievoeren in de jaren ’70 eruit zag: “Hoe wist ik dat er actie was? Er was geen internet, bijna niemand die ik kende had een telefoon thuis. Dan ging je naar een telefooncel op straat, daar duwde je een kwartje in en dan ging je even bellen met iemand. Maar dan moest de ander wel een telefoon thuis hebben. Dus ik denk dat we bijna alles via de tam tam, de fiets, via de kroeg deden, en zo kwam je achter de dingen. Vanaf mijn zeventiende heb ik gedemonstreerd: op mijn 17e was de eerste homo- en lesbo-demonstratie en daar was ik bij.”

Uit die eerste demonstratie ontstond de Roze Zaterdag, die nu nog steeds jaarlijks plaatsvindt. Voor Jet volgen er na die eerste demonstratie meer: in de jaren ’80 gaat ze vaak op pad met haar bamboestok en haar roze driehoekvlag. Vaak staat ze vooraan en vangt ze voor anderen de klappen op. “Die roze driehoek was voor mij een teken van verzet. Van vrijheid, die was van mij.”

Reden tot verzet

De onderwerpen waarvoor ze demonstreerden liepen uiteen. “Tot 1969 waren wij verboden. Ik leef, ik besta. Daarvoor gingen we de straat op. Want we mochten niet trouwen, daar moesten we ook nog voor strijden. Voor de vrouwenstrijd moesten we ons inzetten voor abortus – ook voor onze heterozussen. Wij beslissen of abortus nodig is, dat doen die mannen niet. Daar hebben ze niks over te zeggen, punt.”

In die tijd kwam er bij demonstraties wel eens geweld kijken. Maar voor Jet was dat geen reden om een volgende keer thuis te blijven. “Natuurlijk stonden we daar weer. Je laat je niet tegenhouden. Zolang er ongelijkheid is, zolang de dingen niet goed geregeld zijn, stond je er weer. En zo werkt dat. Ik mis dat nu soms wel een beetje.”

Het oprichten van een beweging

In de jaren ’70 en ’80 werden allerlei groepen en organisaties opgericht, om de beweging te ondersteunen. Een boekhandel, een vrouwencafé, een vrouwenhuis, een eetgroep. ‘Die hebben we opgericht om het feminisme smoel te geven. In die tijd deden alle activisten vrijwilligerswerk voor de vrouwenbeweging. Zo werkte ik 5 jaar in de vrouwenboekhandel en deed daarnaast allerlei dingen voor het vrouwenhuis. Er was weinig werk, dus we ontvingen een uitkering en waren fulltime activist.”

Jet stond ook om haar feesten. “Zonder feest geen strijd. We organiseerden in het vrouwenhuis feesten, en er ging altijd iets mis. Wij noemden die avonden ook ‘net niet’: want of de stroom viel uit, het licht of de muziek deed het niet. Er was altijd wel iets. Het was vaak enorm druk, vol en gezellig. Iedereen was daar bij.”

Demonstreren in 2022

Ook nu nog demonstreert Jet. De Pride Walk voelt voor haar nog steeds als hoe het vroeger ging: “Omdat je met zijn allen massaal voor eenzelfde doel loopt. Met een fijne muziekje ergens in de optocht, je loopt met een vlag of met een spandoek, je zingt met elkaar. Dat vind ik de fijne manier van demonstreren. En iedereen kan zien waarvoor je het doet.”

Dat laatste is voor Jet ook meteen het belangrijkste doel van demonstreren. Maar ook op politiek gebied kan het volgens haar veel opleveren. “Met betrekking tot abortus is het destijds ‘redelijk gelukt’, behalve die dagen bedenktijd. Het mocht toen nog helemaal niet, dus het was een doorbraak dat abortus mogelijk werd. En nu staan gelukkig die 5 dagen bedenktijd weer ter discussie.

“We kunnen gelukkig tegenwoordig trouwen en registreren. Zelfs hetero mensen kunnen nu kiezen voor een geregistreerd partnerschap. Gelijkheid voor iedereen, daar hebben wij voor gestreden. We zijn er nog niet, maar we zijn op de goede weg.”